QLIOMA

​

 

Beyin şişi beyin hüceyrələrindən və ya beyni dəstəkləyən digər hüceyrələrdən yarana bilər. Klassik olaraq onu iki qrupda araşdıra bilərik: xoşxassəli və bədxassəli beyin şişləri.  Yaxşı ilə pisi ayırd etmək üçün əməliyyat etmək və araşdırmaq lazımdır. Əməliyyatdan əvvəl şişin davranışını proqnozlaşdırmaq mümkündür.  

​

Beyin şişlərinin təsnifatı və bu təsnifatlara uyğun müalicə qaydaları

var.

​

Aşağıda bələdçi ola biləcək beyin şişləri haqqında qısa məlumat verdim:

​

Əgər yaxınlarınızdan birinin baş ağrısı, huşunu itirmə, qusma, huşunu itirmə və s.

və ya MRT və ya tomoqrafiyada təsadüfən beyin şişi aşkar edilərsə

İlk növbədə aşağıdakı suallara cavab verilməlidir.

​

​

1-      Şiş əslində bədənin başqa hissəsindən əmələ gələn, lakin beynə yayılmış bir kütlədirmi?

2-      Şiş beynin özündən yaranır?

3-      Şiş beynin qişalarından əmələ gələn və kənardan beyinə təzyiq edən kütlədir?

4-      Şiş beynin səthindədir, yoxsa dərində yerləşir?

5-      Şiş beynin həssas bölgəsində cərrahi müdaxilənin beyinə ciddi ziyan vura biləcəyi yerdədirmi?

​

Bu sualların cavablarına və onların patoloji müayinələrinə görə beyin şişləri təsnif edilir.

Təsnifat şişlərin necə davrandığını və xəstələrin nə qədər sağ qaldığını anlamağa kömək edir.

Proqnoz üçün çox vacibdir.

​

​

Beyin şişlərinin hansı növləri var?

​

Ümumiyyətlə, mərkəzi sinir sistemindəki beyin şişləri 9 ayrı kateqoriyada araşdırılır.

​

1- Beyin toxumasının şişləri (Neyroepitelial beyin şişləri).

2- Sinir mənşəli şişlər (beyin və onurğa beynindən çıxan sinir kökləri)

3- Beyin qişalarının şişləri (meningeal şişlər)

4- Qan xəstəlikləri ilə əlaqəli şişlər (Hematopoetik şişlər)

5- Prenatal hüceyrələrdən əmələ gələn şişlər (germ hüceyrəsi)

6- Kist və şişə bənzər formasiyalar

7- Hipofiz bölgəsi şişləri (sellar bölgə şişləri)

8- Kənardan beyin bölgəsinə uzanan şişlər

9- Bədənin başqa yerindən yayılan şişlər (Metastaz)

​

Beyin şişlərinin bir çox təsnifatı var. 2016-cı ilə qədər ən məşhuru 2007-ci ildə ÜST təsnifatı idi. 2016-cı ildə 20 ölkədən 117 iştirakçının rəyi alınaraq işçi qrupu yaradılıb. İşçi qrupuna 10 ölkədən 35 nevropatoloq və neyroonkoloji klinisist və alim daxil idi  Fikrini birləşdirmək üçün  O, 3 gün davam edən konsensus iclası keçirib.  Konsensus görüşündən sonra 2016-cı il ÜST təsnifatı dərc edilib.

​

2016-cı ildə ÜST təsnifatında diaqnozda genetik və molekulyar xüsusiyyətlər, həmçinin histoloji xüsusiyyətlər də qiymətləndirilmişdir. Bununla belə, əsas histoloji meyarlar hələ də beyin şişlərinin dərəcəsini təyin etmək üçün istifadə olunur.

​

​

Beyin şişinə nə səbəb olur?

​

Beyində sinir hüceyrələri və sinirləri dəstəkləyən hüceyrələr var. Əgər sinir hüceyrələrini bir şəkildə beyindən çıxara bilsək, qalan bütün hüceyrələr ümumiyyətlə astrositlər və ya glial hüceyrələr adlanır. Astrositlər mikroskopda ulduz kimi radial qolları olduğu üçün türkcəyə ulduz kimi hüceyrələr kimi tərcümə edilə bilən astrositlər adlanır. Beyin şişlərinin əksəriyyəti müxtəlif astrosit hüceyrələrindən yaranır.

​

Glial hüceyrələr 4 hissəyə bölünür.

​

1- Astrositlər

2- Oliqodendroqliya

3- Mikroqliya

4- Ependimal hüceyrələr

​

Hər bir hüceyrənin və ya oxşar hüceyrələr qrupunun nəzarətsiz çoxalması şiş əmələ gəlməsi deməkdir. Bu səbəbdən patoloq və elm adamları şişləri mikroskop altında araşdırır, müxtəlif boyalarla boyayır, immunohistokimyəvi testlər aparır və nəhayət, lazım bildikləri zaman genetik testlər də edir və şişlərə ad verirlər.

​

Düşünmək olar ki, beyin şişinin meydana gəlməsi üçün şişə səbəb olan hüceyrələrin genetik quruluşu pozulmalıdır. Hazırda şişlərin diaqnozu üçün genetik müayinələr də aparılır. Ancaq bu, xəstəliyin ailə yolu ilə ötürülməsi demək deyil. Zədələnmiş quruluş ancaq o insandadır. Əksər beyin şişlərində ailə ötürülməsi göstərilməmişdir.

​

Ailələrdə irsi olaraq bilinən bəzi beyin şişləri də var. bunlar

​

1-Hemangioblastoma Von-Hippel Lindau sindromunda görülür.

2-Subependimal nəhəng hüceyrəli astrositoma vərəmli skleroz xəstəliyində görülə bilər.

3-Optik glioma, astrositoma və neyrofibroma Tip 1 Neyrofibromatozda görülə bilər.

4- Neyrofibromatoz Tip 2-də akustik neyroma, meningioma, ependimoma və astrositoma görülə bilər.

5-Li-Fraumeni sindromunda astrositoma və primitiv neyroektodermal şiş görülə bilər.

6-Turcot sindromunda glioblastoma və medulloblastoma kimi inkişaf etmiş mərhələ şişləri görülə bilər.

 

​

Beyin şişinin mərhələləri:

​

Beyin şişlərinin müayinəsində dərəcə və ya mərhələ dediyimiz bir növ qiymətləndirmə sistemi də var. Beyin şişləri 4 dərəcəyə bölünür (Türk dilinə çevirməyə çalışsaq, eyni məna daşımasa da 4 mərhələ). Başqa sözlə, şişin adı fərqlidir və ehtimal ki, onun daxil olduğu dərəcə fərqlidir. Biz 1-ci dərəcəni ən yaxşı davranışlı şiş, 4-cü dərəcəsini isə ən pis davranışlı şiş adlandırırıq. Hər bir şişin adı, dərəcəsi, davranışı və bölünmə nisbəti xəstənin nə qədər sağ qalacağını təxmin etmək üçün bizə məlumatdır. Lakin bunlar qədər vacib olan başqa bir məsələ isə xəstənin ümumi vəziyyəti, yəni öz işini görüb-görməməsi və özünü təmin edib-etməməsidir. Ümumi vəziyyəti yaxşı olan və özünü təmin edən və öz işlərini görə bilən insanlar daha uzun yaşayırlar. Bundan əlavə, beynin həssas bölgələrində yaranan eyni xüsusiyyətlərə malik beyin şişləri beynin bitişik və ya uzaq hissələrində meydana gələnlərdən fərqli nəticələr verə bilər. Ümumiyyətlə, beynin sol tərəfində yaranan şişlər və sağ tərəfdə yaranan şişlər fərqli nəticələr verir. Sol tərəfdə daha çox danışma və anlama sahəsi olduğu üçün şiş tamamilə çıxarılmaya bilər. Bu, şişin daha sürətli böyüməsinə və xəstənin ölümünə səbəb ola bilər.

​